ADAT MINANG KABAU
MINANG KABAU.
Pangulu.
Penghulu Di Minangkobau, manuruk warih nan bajawek,saroto pusoko nan batoloang. Bak cando Kayu godang ditongah koto, nan bapucuak sabona bulek, nan baurek sabona tunggang, batang godang dahannyo kuek, daun rimbun buahnyo lobek. Batang godang bokeh basanda, urek bokeh baselo, dahan kuek tompek bagantuang, buah lobek buliah dimakan, daun rimbun tompek balinduang Balinduang kapanehan, tompek batoduah kahujanan, iyo dek anak Jo kamanakan, nan salingkuang cupak Adat, nan sapayuang sapatogak, dibawah payuang dilingkuang cupak, nan manjala masuk ka nagori. Kapoi tompek batanyo, kapulang tompek babarito, kusuk nan ka manyalosai koruah nan ka manjoniah, hukum adia katonyo bona, sayak landai aianyo joniah.
Hal utamo nan parolu dek pangulu,
Basifat sarupo Nobi, Siddiq (Jujur, bakato Bona), Amanah( Amanah, di picayoi), fathonah (cerdas, banyak aka ateh karojo nan bayiak²) , Tabligh( Suko mambori palajaran nan bayiak pado sekalian anak Jo kamanakan, mambori ulemu nan Ado, sabinjek Indak tingga.)
Bilo pangulu basifat nan talarang alamat Nagori ka rusak. Elok nagori dek pangulu , supokat manti Jo Dubalang, kok tak pandai mamogang ulu alamat sopuah kan ma ulang.
Mako di ulang limbago MANOGAK AN pangulu, dituka Jo nan baru, buliah juo pangulu lamo basumpah baliak untuak mangakok karojo sabagai pangulu, (basopuah, nak lamo tajamnyo).
Elok nagori dek pangulu, Jalan nyo undang dek Dubalang, Kok tak pandai mamogang ulu, Puntiang tangga Mato tabuang.( Pangulu nan kurang sifatnyo nan bayiak , nan indak tau di Caro jadi pimpinan di masyarakat, di kampuang di dalam nagori, Mako tangga Gola pangulu dari badan, ).
Di siko bisa ambiak palajaran tontang godangnyo pangulu, Godang nan partamo, ba Mato, Godang ka duo ba punting, Godang ka tigo ba ulu, Bilo pangulu olah ba ulu , baru Mato bisa di pagunoan untuak MANGGONTIAN PUTUH, MAMBIANG CABIAK sobab dek lah ba ulu nan bisa di pocik , nak mamocik adat nan bapakai, alua luruh nan baturuk, lobuah golong nan batompuah.
Selain nan itu pangulu wajib pandai Babicaro,nan baguno untuak barundiang, dalam mampatenggangkan anak kamanakankan - anak kemenakan , mampatenggangkan urang sanagori, untuak
MANOGAK AN NAN BONA, maruntuah
ADAT JAHILIYAH,
sobab dek adat ba sondi syarak, syarak basondi Kitabbulloh.
Murah nyo kato takatoan, Borek nyo kato di katian, Kato nan lomah lomah lombuk, Rundiang nan lomak lomak manih. Sakali rundiang tasobuk ,kato takona salamonyo. Rundiang nan Togang Togang kondua, nan tinggi tinggi rondah, Bak maelo tali jalo, raso Togang di kondua i, ka kondua di togangi, Kato baronti di Sodang elok . Banyak andai Jo kucindan, banyak guluk Jo gulusang, basobuk Jo muluk manih, di Kobek Jo aka Budi, di Lilik Jo baso basi, muluk manih talempong kato, baso bayiak gulo di Bibia, bak santan di tangguli, Budi aluh bak lauk dalam, tompek bamain aka Budi, Tak kaik tupang mangonai, Tak siriah pinang mambalan, tak taraju taraju ta pasang, tak pasin tangguang Tibo, lamo lambek tacapai juo.
Kok indak dapek nan bak itu, tapiliah pangulu nan Suko bisu, Bak sibisu barasian , takona lai takato tido, Tibo di lua banyak carito ,
Iko pangulu nan Cilako, Suko maurak nan Santoso, Suko ma aSuang ilia mudiak, Marusak mufokat nan lah sudah, kato kudian ba cari cari, Tungkek Mambao robah , paga makan tanaman, elok di tuka Jo nan lain, kok indak adat ka cayia Nagori binaso,
ontah kok indak nan mamak kanduang.
Lain dari nan ompek sifat ko, Pangulu parolu basifat SOBA ,innalloha maasshobirinn Sasungguah nyo Alloh basamo urang nan soba , sabar adolah patando urang nan bahati lombuk.nan tahan Jo sudi/uji saroto bandiang, cimooh saroto kritik. Soba adolah Pangka Tonang dalam basikap, Dek Tonang tumbuah aka, nak manjoniah koruah, manyalosaian kusuk, manyiang ateh nan tumbuah , Tumbuah Aka Budi nak manimbang ateh nan tajadi, dek silang Jo sangketo, silang salisiah naknyo salosai , sangketo nan manaruah dondam naknyo Putuh. Santoso lah kampuang Jo Nagori.
Kok Indak Sompik alam nan Leba .
Manahan uji Jo sasek, Ulemu Iyo bak bintang nan bakilau, Lauk tak koruah dek ikan, Gunuang tak runtuah dek kabuk, bumi lapang alamnyo leba, mauleh Indak mambuku, mambuhua Indak NYO mangosan, Budi aluh bak lauk dalam, dalam nan pantang ka ujakan.
Baukua bajombo Jo jangkauan,
Martabat nan Onam nan mambatehi.
Langkah salosai Jo ukuran, Togang nan manjelo jelo, kok konduanyo mandontiang dontiang, Malobihi ancak , kurang sio sio . Bak pantun gurindam adat pituah lamo nan Kito jawek,
Pisau sirauk tajam batimba, tak Ujuang Pangka mangonai, sudu sudu nan batimba jalan, di takiak konai gotahnyo, Kalangik tuah takoba , bumi Jo langik nan manahani, duduak di kampuang lan jumilah . Pandang buek ka tumpuan tanyo.
Nyatoan ka masyarakat apo nan lah Kito buek
Batang Awua pa ontak tungku , Sarang limposan di tungguanyo, ligundi di sawah ladang, dek Indak babungo lai, Kok BUHUA nan mangosan, mauleh kok mambuku, dek Budi nan lah kaliatan, iduk nan Indak paguno lai,
Dek lah sompik alam nan leba.
MARTABAT NAN ONAM.
1. Ingek saroto manjago adat , Baraka .
Ingek adat Jan rusak, limbago Jan sumbiang, urang Ingek pantang takicuah, urang jago pantang kamalingan, Penghulu parolu mamaliharo martabatnyo sebagai seorang pemimpin, Pemimpin perlu manjago keadaannya sebagai bentuk percontohan bagi masyarakat banyak, sarupo perkataan dalan bicaro, makan minum di Muko basamo, duduak di tompek nan botua, bajalan bak Rajo lalu, di tunggu Jo di sapo urang banyak, anak kamanakan saroto urang kampuang, yakinlah bahwa pangulu selalu di perhatikan , Mako Jan sarupo gurindam adat,
Tinggi lonjak Godang galopua, nan lago di bawah sajo, bak ibarat ayam jantan, bakukuak di nan tinggi , gilo manuah kamonangan sajo, muluk kasa timbangan kurang, Godang tungkuh tak barisi, elok baso tak manontu , bak Umpamo buluah botuang , toreh nampak kalua nan isi kosong sajo, kecek Godang timbangan kurang, Mamakai Cabua sio sio, kacak botih lah bak botih,kacak longan lah bak longan , ereng gendeng tak bapakai, baso basi jauah sakali, malu tak Ado, Bicaro banyak suok kida, Indak manunjuak Jo ma ajari, kok tasuo nan bak itu alamat maruah ka tajua, Rogo diri ka ilang , Indak tapakai di kampuang Jo Nagori , bak patitih adat :
Patitih panenan andai, gurindam pamenan kato, Jadi pamimpin kok tak pandai,rusak kampuang, koto binaso .
2. Berilmu, balemu.
Ilmu nyato mambuek Kito akianyo paham dengan sagalo sesuatu, sahinggo keyakinan Kito batambah kuek pado Alloh ,nan manumbuah an makrifat pado Alloh,
Ilmu adat perlu selalu kita pelajari, setiap sisi kehidupan (lobuah nan golong) ado Caro masiang² manyalosaikannyo, mulai dari, Batunangan, nikah kawin Jo barolek, pangidaman, turun mandi , basunat, khitan, khotam quran, saroto mati, sangketo Jo salisiah nan ado ,Ado Jalannyo, sadonyo lobuah nan parolu Kito tompuah, ilmu parolu di tuntuk, baraja ka nan pandai, saroto banyak mambaco Jo Mandonga, hanyo Caro sarupo itu Kito bisa ma aja , ma ajak anak kamanakan ka jalan nan Elok sasuai adat nan basyandi syarak, nan ba agiah tu Iyo ULEMU, nak nyato boban Yo ba bawo, Manjadi pamimpin nan mambori contoh, tuladan, mambori ulemu cando guru, Mairik Yo Kito nan daulu, Uswatun hasanah.
Faham,
Banyak hal nan parolu pertimbang nan banyak ateh sesuatu nan tajadi, Indak sadoan nan tajadi bisa di agiah tau urang nan banyak, Ado nan parolu Bicaro baduo, Bicaro batigo, Ado Bicaro sasuku sajo, sakampuang sajo, Ado Pulo nan Indak parolu di bicaroan, Tingga di hati sajo, .
Makrifat,
Basagiro malaksanaan rukun Islam Jo rukun iman untuak mamintak hidayah , sahinggo ulemu batambah dalam. Kemampuan meninggalkan larangan adat nan kewi ,syarak nan lazim, undang nan balikih menjadi banyak, lobiah samparono.
Pangulu nan Torang bak bintang di langit, pasti punyo pangatahuan nan dalam bak lauk dalam, saroto Budi nan Indak kaliatan (pemain di belakang layar). Faham nan Indak omuah tagadai, luruh Bona bapogang Toguah ,bak andai bida :
Payokumbuah baladang kunyik , di baok anak urang kuantan, Bapantang kuniang dek kunik, Indak omuah lomak dek santan .
3, Kayo hati Jo kebenaran , Miskin hati pado kemungkaran.
Siang malam ma Ingek an anak kamanakan , siang batengok ² an , malam ba Donga dongaan, baitu parolunyo manjago kamanakan ,kok Ado nan malangga adat nan kewi, syarak nan lazim , undang nan balikih. Mancari paluang untuak mngobek aka Budi kamanakan di kampuang, kok tasuo bamurah hati pado sakalian kamanakan di Nagori, ditunjuk aja adat Jo agomo, pamaaf.
Saroto tegas dalam bertindak untuak manjago adat nan kewi, Indak Suko mamasuki urusan orang lain, ka jamuan pun tak datang kok tak di undang, Indak malakuan karojo nan bukan tugas dan kewajibannya, Elok nagori dek pangulu, rancak topian dek nan Mudo,
Jikok ka mamogang ulu manjadi Pangulu ,
paliharo puntiang Jo Mato.
4. Murah Jo maha ateh prilaku nan ba patuk an.
Pangulu wajib bisa mengetahui situasi dan kondisi, kotu Jo maso, wakotu Jo saat bertindak untuak manyuruah taat, MANOGAH maksiat nan di buek anak kamanakan, Pangulu Indak maraso rondah untuak mang hormati orang tuo tuo, saroto kasih pado anak anak, pado nan lomah, tubuah maupun jiwa.
Pangulu harus hormat pado putusan Basamo, bulek nan sagolong, picak nan salayang, Ingek Jo jonji jonji nan baikrar an, sahinggo tegas dalam sagalo sesuatu, kato Jo karojo, Malobihi Indak ancak , mangurangi nan sio sio, bayang nan sapanjang badan,jangkauan sapanjang tangan, koruak sahabih gaung, Bajalan Sorang nak daulu ( mangaroti Jo masalah nan Ado), bajalan baduo nak di tongah( tau Bona Jo ka ada an), ukan dek pangulu nan sagalo tau, martabat nan Onam bapantang lengah, ukua jangko salapan nan ba pakai an.
5, imat Jo jimat dari awal sampai akia.
Teliti dalam membuat keputusan, ingat modorat saroto manfaat dari pakarajaan nan ka balakuan, .Indak mailak galah nan Tibo di kaki,Indak malobihi lantai Bokeh bapijak, dek sio sio Nagori alah, Dek Cilako utang tumbuah. Sarugo dek ba pocik orek baiman Toguah, Naroko dek laku parangai.
Mangona awa Jo akia, manfaat Jo mudorat, Dalam awa akia mambayang,Dari Kulik mambayang isi. Cawek nan datang dari Mandiangin, di baok anak urang ka Biaro, takilek Rupo dalam comin, Inyo di baliak itu pulo.
6. Soba Jo Ridho mamakai Siddiq Jo tabaliaq.
Pangulu harus sabar, pemaaf atas kesalahan anak kemenakan sahinggo dapek mambori maaf , soba awa dari Tonang, Tonang dalam menghadapi sagalo masalah, sahinggo mampu mampa tahankan ka bona an nan ba pakai ( Ingek Jo lobuah nan golong), Tonang dapek mayakinkan urang lain ateh ka Bonaran nan bapakai. Selalu bisa berkomunikasi , bermufakat Jo anak kamanakan dalam penyelesaian masalah nan Ado, duduak Babicaro, Togak nak barundiang, nan poi Jo rundiangan, nan Tingga Jo mufokat. Manjadian Kito Jo anak kamanakan ,nan sakampuang Jo sasuku Baradat, Basyarak Jo ba Aturan.
Ukan indak batarotik bakato asiang , ukan ma oriak ma ontam tanah, cando adat urang Jahiliyah nan bautak ka ampu kaki, barajo ka Pangka longan.
Sahinggo Dapek batenggang di nan sulik, dapek bakisa di nan sompik, Olah bakorih nan samparono, Tando Mato Mojo Paik, Tuah ba sobab bakarono, Pandai Batenggang di rumik.
Pemahaman martabat nan Onam ko mambuek pangulu manjadi bosa nan Batuah di kampuang Jo Nagori, sahinggo Kamanakan di pintu lahia , Mamak di pintu batin , kamanakan di pintu utang manak di pintu bayia, saiyo Sakato, Auh minum di labu ( nak dapek aka, Ijan sarupo moncik manggiriak labu), angek Samo mangalah (Jan sampai barajo ka Pangka longan).
Pemahaman dalam dari martabat nan Onam akan menjadikan Kito jauah dari sifat. nan tacela, nan di bonci Niniak nan baduo , Dt Kotumongguangan Jo parpatiah nan sabatang.
Nak cincin golanglah buliah, nak ulam PUCUAK manjulai, nak ayia pincuran tobik, sumua di kali ayia nan Tibo, dek licin kilek lah Tibo, dek aluh cahayo nan datang, kajadi sosi daun Jo bungo, buah di makan urang nan basamo , di korong Jo kampuang dalam nagori ,adat bajalan sandirinyo.
Bumi Sonang padi manjadi, padi manguniang jaguang maupiah, taronak bakombang biak, kamanakan Sonang Jo Santoso, Nagori sumarak cando Sarugo.
(Baraka, balemu, lapang hati, soba, imat , Jo babuek ateh nan patuk).
PEMANGKU ADAT / UNSUR LIMBAGO ADAT NAGORI.
1, Pangulu saroto pangiriang, Elok nagori dek pangulu, elok kampuang dek nan tuo, rancak topian dek nan mudo, elok rumah tanggo dek bundo kanduang. Nan Sapokat lahia jo batin,nan sasuai muluk jo hati , Nan manorang masuak kan Nagori.
Asal dari nan mamocik ka IV suku Jo tuah (Sangsoko) Nagori sarupo Imam bila kotik, ngku luma, Codiak pandai, tuo Baraka, Mudo tanamo,
( Iko adolah kompetisi Namo baik di Nagori sarupo andai adat ,
Pisau sirauk sidarumin, buatan anak ayia Putiah, pamenan tuanku Malin , Nyato lauk lah lamo di pacomin, tonggo balayia dek olun buliah TAGAK dek tuah Balega Kayo nan basalin).
2. Ka IV suku² saroto daulatnyo. Ompang limo² / Dubalang Nagori , imam , bila, khatib, Maulana/ ompek jinih, Codiak pandai², tuo Baraka². Mudo nan tanamo.
(RAJO JO TUAH NAGORI /pemangku adat Nagori.)
Ka IV suku Rajo di Nagori.
Ompang limo Panyalosai undang
Imam ,bila ,khatib, Maulana, Rajo syarak nan bahadis Jo badolia.
Codiak pandai Ambiak tuah ka nan Monang, Tuo Baraka , ambiak contoh ka nan sudah .
Mudo tanamo parancak Namo nagori dek tulang kuek talingo nyoriang, nan tau di bayang kato sampai.
Itu nyo Unsur unsur limbago tompek badiri nyo adat . Adat nan di pakai nan basyandi syarak, syarak mangato adat mamakai.
(Dinagori Kito koto baru banyak nan rumpang, mungkin dek Karono banyak nan Indak ba ulu ( olun abih Godang ) Pangngulu pangulu nan ado, atau baguru ka Padang data dapek ruso bolang kaki , dek baguru kapalang aja , Bak bungo kombang tak jadi, sahinggo Ndak Ado kainginan pangulu nan lah bagola nak tau Jo adat bapakai, lobuah nan golong, Indak ingin Godang ka Balerong, dengan berbagai alasan , yang kadang ² tak masuk aka) Atau Ado pihak ² nan ingin dapek keuntungan Jo ka adaan nan sarupo Iko kini, wallohu a'lam bisshowab semoga Alloh menunjuki kita semua).
Gelar Sang Soko /pemangku adat nagori / Daulat Rajo Tuah Nagori .
Dt Ka IV suku Jo Dubalang nyo. Iman,Bila,Khatib,Maulana /ongku luma, Codiak Pandai, Tuak Parang /Tuo Baraka saroto Mudo nan tanamo ( indak ba pakai di koto baru simalonggang ).
( JINIH NAN OMPEK Pangulu, Dubalang, MANTI Jo Malin , Manuruk catatan-catatan nan ado Ado duo PANDAPEK, PARTAMO suku asal Minang, KOTO,PILIANG,BODI,CANIAGO, Nan KADUO adolah Ka Iv suku nan barompek, Sambilan Pangulu, bodi Caniago Dubalang, Jambak MANTI, MALAYU Malin NYO.)
Caro parentah mamarentah dalam adat.
Kamanakan barajo ka mamak, mamak barajo ka pangulu, pangulu barajo ka IV suku, IV suku barajo kamufokat (Baiyo Iyo Jo pamakai tuah Nagori), mufakat barajo ka nan bona, bona badiri sandirinyo, syarak bakato adat mamakai , adat nan basondi syarak ,syarak basondi kitabbullah. Syarak BABUHUA MATI , Adat BABUHUA SINTAK, Kobek lungga nan indak nomuah tangga, Tibo MASONYO LORAK surang, Tibo nan hak nan batil hancua surang, Indak salah dek pangulu olun ba unjuak olah babori, olun bamintak olah ba agiah, Baitu pangulu nan bapaham dalam, ontah kok kini olah barubah, mancari kato nan lain sasudah mufokat.
MA URAK ADAT JAHILIYAH.
Bak adat nan bapakai, Salamo iduk ateh dunia.Kok tumbuah silang jo sangketo, Silang salisiah kok tak abih.Sangketo nan manaruah dondam nan tak putuh, nan Marusak adat Jo nagori. Salamo musuah lai di adang. Sajojak sangketo tumbuah. Hati nan somak² ragu, Badan nan indak sonang diam. Kok angan ka kiun sajo. Ladang somak sawah tak manjadi.Padi ampo dek paneh sataun, Tagak dek ujan nan sahari, Malang ilang mujua nan tibo.Galik di situ Elok nyo tumbuah.Badan mati di kanduang tanah، Badan iduk di kanduang bona.Di tompuah ranjau nan tatahan.Nak tabubuk jo ta bungka, Bia nak rompak parik nan tatogak. Naknyo runtuah adat jahiliyah di dalam kampuang Jo nagori itulah kondak Jo cinto Adat nan Kito pakai, baitu orek pocik adat , baitu bapakai sarak nan lazim Bitu Pulo konak undang nan balikih , ateh iman nan samparono toguah.
Kok Manimbang ateh nan Ado, manyiang ateh nan tumbuh , Tumbuah sarupo Iko , Kok Wali (Sumondo) Rajo di rumah tanggo.Tibo di mamak rajo dalam kampuang (Baiyo Iyo , bamufokat tontang nan tajadi di kampuang ) , Kok borek samo di pikua .Ringan samo di jinjiang.Baitu adat nan bapakai , alua luruh nan baturuk , jalan golong nan ba tompuah, di korong kampuang saroto Nagori, nak Sonang bumi nan ba uni , Parotian adat Jo pusoko Iyo baitu.
Artinyo parolu mufokat pangulu kampuang saroto pangiriang Jo Sumondo tontang masalah nan tumbuah di pihak kamanakan, parolu mufokat pangulu Jo pangiriang Bilo tumbuah masalah di Sumondo, Bilo masalah kampuang pangulu nan tak salosai Iko karojo ka IV suku Jo daulatnyo/pamakai tuah Nagori / Sang Soko SANGSOKO nan ado...
Adat jahiliyah.adat nan batontangan Jo Adat nan basondi syarak. Kok tumbuah sarupo Iko Bicaro pulang ka nan Mudo, Nan batulang kuek, batalingo nyoriang, nan tau di bayang kato sampai.
ADAT JAHILIYAH.
Suko basorak potang pagi, mamokak ilia mudiak di korong jo kampuang. Dalam Nagori , Siang abih malam tak sodang, Ari abih dek bajudi Jo barambuang, Malam tak sodang dek Mabuak Jo bamain parampuan , Babuek sakondak hati , mamakai utak ka ampu kaki, orang koreh agak tak lalu, Bona barajo ka Pangka longan , Manuruk hati nan babona Sorang, Indak omuah di tunjuk Jo ba aja i. Akhianyo tacampak Jo ta sisiah di Nagori , kok kini nomuah masuak bui, pangulu Jo Dusanak di kampuang maraso Hino diri, Bona tangan manconcang bahu mamikua ,Tapi Sa ikua kobang nan bakubang, sakampuang konai luluaknyo, Dek Nagori Kito Basamo nan punyo. ) Nau zubillahi MINZAALIQ.
ADAT JO SYARAK (Dasar utamo Lareh nan bapakai).
“ Syari’at pandang nan nyato,hakikat lurahnyo dalam,Bahimpun adat jo agamo sehat rohani lua jo dalam.
Simuncak mati tarombau,Kaladang mambao ladiang Lukolah pao kaduonya, Adat jo sarak Minangkabau, Umpamo aua jo tobiang, Sanda manyanda kaduonyo
Pariangan manjadi tampuak tangkai, Pagaruyuang pusek jalo Tanah Data, Tigo luak urang namoan, Adat jo syarak ko bacorai, Bokeh bagantuang nan lah patah,Tompek bapijak nan alah ta oban. Adat cayia Na Adatnyo binaso,
Didalam duo kalarasan, Lareh Dt. Kotumongguangan (Pangulu) duo Jo Dt. Parpatiah nan sabatang ( Dubalang) ,Adat ka manjadi darah dagiang,Syarak nan lazim nan jadi ka imanan, Adat nan kewi nan mandindiang saroto undang nan balikih , Tasindorong jojak manurun, Tatukiek jojak mandaki, ta Togak jalan mandata,
Adat jo syarak ko tasusun, Bumi sonang padi manjadi. Negara Tingga mambuek data.
GURUNDAM ADAT MINANG.
Bakorih sakati muno.patah olah basimpai balun ,rotak sabuah manjadi tuah,Kok di bukak pusoko lamo, dibangkik batang nan tarondam,lah banyak ragi nan barubah.
Bulek ruponyo daun Nipah , nyato bulek bapasogi, Diliek lipek nan tak barubah, lah di bukak tobuak tiok ragi.
Gulamo (anak ikan) Nan dari mudiak nak ka hulu, mati di semba ikan tilan, konailah anak udang udang, pusoko Niniak nan da ulu lai ba bununuah Jo bakonak an, kini manjadi undang undang.
RONAH MINANG KOBAU,
Eloklah ranah nyo ranah Minang, Karambia nyo nan tinggi tinggi , pinang nyo lingguyuran, rumpuk nyo gonti gontian, Bukik ba lirik kiri kanan ,Gunuang ta ampa bakuliliang, Gunuang Marapi Jo singgalang, Gunuang tandikek Jo Gunuang sago, Gunuang Pasaman Jo Gunuang Tolang.
Dari singkarak nan badongkang nan babuayo Putiah daguak, sampai ka pintu Rajo ilia.
Dari sisauk sungai rimbang lanteh ka Sialang balantak bosi , dokek ayia babaliak baliak, hinggo ka Durian di takuak Rajo si pisau pisau Anyuk.
Sailiran batang bangkaweh , hinggo ayia nan badobua sampai ka lauk nan sadidih saginggo sikilang ayia bongih.
Dari Pasia bonda sapuluah, hinggo Taratak ayia hitam sampai ka Tanjuang samalidu.
Itu nyo Luak nan tigo, Salobiahnyo adolah Rantau Minang.
RUPO KAMPUANG NAN BAUNI.
Pudiang omeh batimba jalan, Baringin Godang Tongah koto, Jalannyo pasa banyak nan lalu , Lobuah nyo golong nan batumpak tumpak , Sawah batumpak di nan data,ladang babidang di nan lereng, bonda baliku turun bukik, concang latiah Niniak moyang , tambilang bosi rang Tuo tuo. Sawah lah sudah Jo lantaknyo,Ladang lah sudah Jo Ranjinyo, Sawah balantak ba supadan, ladang baagiah samintolak,Padang babori baligundi.Rimbo baagiah bajiluang, bukik nan bakaratau ,Kaateh ta ombun jantan, Ka bawah nyato takosiak bulan.Niniak mamak baulayat ,pangulu ba pusoko, hak nyato ba nan punyo, Gonggam nyato ba untuak an, tiok kampuang Jo nagori.
Rumah Godang basondi batu, sondi banamo alua adat.Tunggak banamo kasandaran, Atok ijuak dindiang baukia, gonjong ompek nan bak bintang bakilek. Nan banamo rabuang nan mambucuk, Timah mamutiah di atehnyo.tunggak gaharu lantai candano, jariau gadiang nan balariak. Kok Bubungan buraq ka tobang, tuturan lobah mangirek, Poran ba ukia bak ula ngiang, bagoluk Jo ukia aka Cino,solo manyolo Jo ayia perak , Ba anjuang Jo batingkah, saroto Jo alunan, tompek manyuri Jo manirawang, tompek paranginan Puti nan di rumah, limpapeh rumah nan Godang, SUMARAK KAMPUANG Jo Nagori, ambun Puro peti bunian, pusek jalo kumpulan tali, nan Disobuk BUNDO KANDUANG.
Barih balobeh di Minang kabau, satitiak bapantang lupo , kok jauah buliah di tunjuak an ,kok dokek buliak di kakok.
Di dalamnyo luak nan tigo , Luak Limo puluah Jo tanah data, saroto Jo Luak Agam. Didalam rantau Jo pasisia di sobuk PANJANG BA KOREK AN , Godang Bakabungan, loweh nan basibiran.nan jauah mancari suku, nan dokek mancari Mandeh, kok jauah Cinto mancinto, kok dokek jalang manjalang.
LAREH PANGULU DI MINANG KOBAU
Adat bapakai di tigo kalarasan, Adat di Lareh Koto Piliang, Rajo dek pangulu banamoan (PANGULU JINIH NAN OMPEK), Tumbuah di anak Jo kamanakan di suku Niniak nan Sambilan, mamak saparentah pangulu.kamanakan saparentah mamak,
Saroto di Lareh Bodi caniago tanamo Jo peti bunian (DUBALANG JINIH NAN OMPEK), Bajonjang nayiak batanggo turun, bak ibarat tangan suok tangang kida, Bapisah nan indak bacorai, bacorai corai tapi Indak Baragiah.bak Umpamo kuku Jo dagiang Samo mamogang KATO PUSOKO.
Tigo Lareh nan panjang dek Dt Siri Dirajo, Dt. Kotumongguangan Inyo bukan, Dt.parpatiah nan sabatang Inyo ontah .Baitu adat nan bapakai, bapakai Caro kaduonyo.
Kato pusoko di sambilan, dibarih nan ba pahek, Sado nan Anyuk dari ulu utang Muaro mailiakan, nan Titiak dari langik utang bumi manarimo, jinih barih buliah di Liek , bak tuneh tumbuah di Mato, cupak ponuah ,gantang balanjuang, barih tak buliah di lampaui.
Kato pusoko di Bodi caniago, Putuh rundiak dek Sakato, lotak an sasuatu di tompeknyo, didalam alua nan baturuk,sarupo cupak Jo gantang, cupak balilih gantang balanjuang , bak adat Jo limbago, Tuah Sakato Cilako basilang.tabujua lalu tabalintang patah,
Adat di kalarasan nan panjang, di buek Dt.suri di Rajo.
Manggonok an kaduo Caro manjadi satu .
Adat di ronah Minang kobau, Adat ba sondi sarak ,sarak ba sondi kitabbullah, Sarak mangato adat mamakai, Gantang di bodi Caniago, cupak di jadi kasukatan,adat mamakai sarak mangato, ujuk nyato sa iriang balain jalan.
Si Muncak mati tarombau, poi KALADANG Mambao ladiang, lukolah Pao ka duonyo, Adat Jo sarak di Minang kobau , bak cando Awua Jo tobiang ,Sanda manyanda kaduonyo.Adat nan kewi di Minang kobau, nan mamakai naroco Jo katian, iyolah pangulu nan ba pangiriang Jo Daulat Rajo ka IV suku,
Pangiriang pangulu nan di kampuang iyolah Dubalang Jo tuo kampuang, Mudo nan tanamo, saroto Jo Bundo kanduang,
Daulat Rajo ka IV suku iyolah Dubalang IV suku(Ompang limo )Jo ompek Jinih , Codiak pandai ,Tuo Baraka saroto Mudo nan tanamo. Pamangku adat Nagori banamoan , Nan mamakai adat nan kewi .
Dubalang pamimpin dek nan mudo nan ringan tangan copek kaki, nan batulang kuek batalingo nyoriang, nan tau di bayang kato sampai, Mambao Undang ka di pakai, malorak adat jahiliyah nan ta togak.
Codiak pandai , Nan tak patah dalam sagalo urusan, patah korih joleh mati , patah kato kalah Babicaro, Mamak di Minang nan salalu monang dek Bona saroto luruh kuek mamocik adat nan bapakai. Ambiak tuah kan nan Monang.
Tuo Baraka saroto Tuo kampuang, Nan lah lamo iduk nan banyak parosaian, jauah bajalan banyak di Liek, lamo iduk banyak di raso, Saleso maambiak contoh ka nan sudah. Sahinggo Babicaro salalu berandai andai jo ba gurindam dek banyak nan olun tabuek Katiko mudo. Dek lah tuo banyak di imbau Datuak di kampuang² Jo nagori .
Sarak nan lazim di Minangkabau iyolah nan manyanda ka kitabbullah saroto Jo Sunnah Nobi, Palito di Nagori di bawo Alim ulamo, nan tau ala oram, tau Fardu Ain Jo kifayah, Tau Jo buliah Jo talarang, tau Jo hino saroto malu, Tau Jo Osah Jo nan bota, Tompek batannyo dalam nagori,sarak mangato di alim ulama ,pangulu Tingga mamakaikan,
Undang nan balikih ,nan totap bajalankan , di POGANG dek pamarintahan .
Tali nantigo sapilin,tungku nan tigo sajorongan,
Adat nan kewi, Syarak nan lazim Tigo di undang nan balikih.
Kamanakan barajo ka mamak, mamak barajo ka pangulu, pangulu barajo ka IV suku, KA IV suku barajo ka mufokat mufokat barajo ka nan bona , Bona badiri sandirinyo, Manuruk alua nan patuk.
Kearifan penghulu.
Pancaringek Jo batang kapeh, tumbuah sarumpun Jo batang kapeh, duri nan tumbuah tiok tangkai, Tampuo Basarang di boniah,
Ingek Ingek nan di ateh, nan di bawah kok maimpok,tirih nan datang dari lantai, galodo datang dari ilia, Ingek sabolun konai,malantai sabolun lapuak, maminteh sabolun Anyuk, Kito nan datang dari ateh (Sarugo), Ado juo nan mambosuk dari bumi (inti saribumi), Godang pangulu dek di Amba, tinggi nyo dek di anjuang.Baitu tutua nan bajawek dari dulu lanteh kini.
Tugas pangulu di Nagori ,di suku di kampuang saroto di rumah anak bini.
Pangulu adolah manusia pilihan yang di pilih oleh orang sekampung nan sapayuang sapatogak saroto mamiliah pangiriang nyo .
Mulai dari pangulu nan Godang di kuburan, baru bajopuk ka tompek asa, nan olah Godang di suduk kampung, nan banamo bapuntiang, saroto nan lah Godang ka Balerong balai adat Nagori,
Bulek nyo daun Nipah , bulek nyato ba pasogi, Diliek lipek tak ba rupah, di kombang lah tombuak tiok ragi.
Kini kebanyakan jorong lah Ado balai nan badiri, balai adat jorong. Barolek pangulu di balai adat jorong bukanlah Barolek di Nagori, Nagori nan ompek suduk , sabanyak suduk nan Ado ,9 suduk di nagori Koto Baru Simalonggang.
Pangulu adolah pemimpin dari mamak saroto kamanakan di kampung pemimpin utamo dari Dubalang, Mudo nan tanamo , Tuo kampuang saroto Bundo kandung, Jo kemenakan nan lainnyo nan sapayuang sapatogak, dilingkuang cupak adat.
Tugas utamo pangulu adolah Manuruk alua nan luruh, ( Shirotolmustaqie..mm).
Sarupo malakukan kato pusoko , tutua nan bajawek, Iduk Jo iman Toguah, Malakuan kato mufokat, Ijan mungkin jonji.
Malakuan jonji jonji nan lah ba buek. Jonji daulu batopok i.
Mancari, mambuek ulang jonji bilo lupo, Dek lamo lah lupo, dek banyak lah ragu, Jonji kudian bacari cari, bakila nak Jan konai dek hukum syarak.
Berusaha sebaik nan bisa mambuek manogakkan nan Bona ,luruh Jo sepatuk nyo,
Mamaek Yo di barih, malubang di nan ka tombuak, malontiang Manuju tangkai,mam ambiak buah nan ka loreh, manobang Iyo di Pangka,tontang Bona rueh ka robah, nan Sakik lokek an ubek,di ukua lotak an korek .
Lotak an sasuatu di tompek nyo.
Manompuah jalan nan pasa, Manuruk lobuah nan golong, Indak buliah kamari manyimpang ka suok Jo ka kida, condong kamari robah.
Sarupo, Baradat, balimbago, ba cupak Jo bagantang, Bariman, bertauhid, beragama Islam, Beramal.
Pangulu nan Baradat tacomin Baa nan adat dalam segala tingkah laku dan ucapannya. Nan bisa merasakan apo nan di raso urng lain, Sahinggo tercapai bagi pangulu apo itu kebahagiaan nyato Jo ndk nyato nan mahias relung jiwa.
Pangulu nan Balimbago, Limbago adolah himpunan aka Jo tubuah pado Sorang manusia nan babuek ateh Bona Manuruk adat nan kewi,
Limbago adat adolah himpunan orang ² dari babagai unsur pemangku adat nan Samo Samo punyo pikiran untuak mamakai adat, tujuan nan Samo, limbago adat di buek untuak mambuek kato nan sapatah , Bulek nan sagolong, picak nan salayang, Alua luruh nan baturuk, Limbago adat terdiri dari unsur Pangulu Jo pangiriang ( Elok nagori dek pangulu, Elok kampuang dek nan tuo, rancak topian dek nan Mudo (Mudo nan tanamo),SUMARAK rumah dek Bundo kanduang, salosai karojo dek Dubalang) di kampung nan di pimpinnyo ( Nan di undang ka RAPEK adat), Saroto Ka IV suku Jo pemangku adat di suduk ( Ka IV suku sambilan, Caniago, Jambak, malayu) Ompang limo Dubalang ka IV suku nan tahu Jo undang, Malin nan tau Jo sarak, Ambiak tuah ka nan Monang Codiak pandai Jo Mudo nan tanamo, Ambiak contoh ka nan sudah Tuo Baraka (pengundang) .
RAPEK Limbago nan di undang Pangulu Jo Pangiriang nyo, kedatangan ka RAPEK Limbago buliah saliang mewakili dengan syarat , Nan Tingga Jo mufokat, nan poi Jo rundingan. Nan ma undang ka IV suku saroto Pamanku adat nan Ado di nagori. Bulek kato nan di hasilkan adolah alua luruh nan baturuk ( Aturan) nan ka di jalankan, di pakai Basamo Samo.
Dapek di pasingkek, Pangulu adolah nyawo ,nan salingkuang cupak adat, badannyo(anak kamanakan), Pangiriang nyo adolah anggoto tubuah( Dubalang, bujang tanamo,tuo kampuang, Bundo kanduang),
Ka IV suku adalah nyawo, Nan sasuduk. ( Sasuku) badannyo, pamangku tuah adat Nagori adolah anggoto tubuahnyo, ( ompang limo / Dubalang Nagori, Nan Malin , Codiak pandai, Tuo Baraka, saroto Mudo nan tanamo).
BA CUPAK .
Pangulu dalam melaksanakan tugas sebagai pemimpin, sasuai Jo alua saroto patuk , malobihi bakucindan, mangurangi Cilako, dek adat nan kewi.
BA GANTANG
Ukuran kepemimpinan sasuai sifat Nobi saroto sifat Tuhan , Jo sifat mustahil bagi Alloh dan rasulnyo Kurang duo limopuluah banyaknyo,
Jalan akhirat jalan nan pasa nan wajib di lakukan dek pangulu, Syarak mangato adat mamakai, Sebagai contoh untuak anak kamanakan, Bakucindan adat Bilo pangulu bak cando mamandian Boruak, Pangulu adolah suri tauladan condo Nobi ,
Ukan nan di silang Jo di camooh anak Jo kamanakan dalam hidup Sahari hari,
MAMALIHARO HAROTO PUSOKO JO ANAK KAMANAKAN.
Pusoko nan batolong,kok sumbiang di titiak, tabonam di solami, kok Anyuk bapinteh, kok ilang bacari, ketek di pa loweh, buruak di paelok.
Pantang manjua Jo manggadai , talobiah untuak anak bini, Pusoko di gunoan untuak kamanakan, pancarian untuak anak bini nan sabagian ketek untuk maubah pusoko, Buliah manjua Jo manggadai bak kato adat nan kewi , Ndak kayu jonjang di kopiang, tak dagiang kucing di bantai, Bilo Ado moik di tongah rumah, Rando tak balaki, Rumah Godang katirihan, (Adat tak badiri). Ringan Samo di jinjiang borek Samo di pikua, Buah kiro kiro urang nan balemu, tapi jarang tasuo ,Tibo di dado bagombuangan, Tibo di poruk bakompihan ,Topuak dado tanyo Salero , Ilang pusoko bak raso ilang urang tuo itu nan paling Arif Jo bijak Sano, Lobiah suko mambangun kampuang , untuak mamaliharo sadokah jariah nan tuo tuo nan lah daulu.
Suku baranjak , banso Pupuh, manah hilang lobiah malu dari Rando tak balaki ( banyak Sunnah rasul nan mambuek pengantin berpahala), moik Tabujua ateh rumah (Ado utang bakonyo), Rumah katirihan( usang di pabaharui, lapuak di kajangi), Adat tak badiri (bisa di pataruahan, di lipek).
MAMALIHARO ANAK KAMANAKAN.
Kaluak paku kacang balimbiang, tampuruang lenggah lenggok kan, di bao manurun ka saruaso, Tanam siriah di ureknyo.
Anak di pangku , kamanakan di bimbiang, urang kampuang di Patenggang , tenggang Nagori Jan binaso , tenggang saroto Jo adatnyo.
Tugeh borek , boban borek sangguluang batu, ,Memimpin anak, memimpin kemenakan, memimpin nan sapayuang sapatogak, mamimpin Suku sanagori, lahir Jo batin, Ekonomi, Agama,adatnya, Budayanya, pendidikannya, Lingkungannya pergaulan, saroto kewajiban sabagai WNI.
Tugeh Jo karojo pangulu Manuruk adat nan kewi.
Pangulu lantai Nagori, Malantai anak kamanakan, malantai rumah Jo tanggo, malantai korong Jo kampuang, malantai balai Jo MUSOJIK, malantai sawah Jo ladang, malantai lobuah Jo topian, kok malantai sa olun lapuak , usang di pabarui, lapuak bakajangi, kok maminteh sa olun Anyuk, Ari Sahari di paromoek, malam samalan di patigo, Siang ba abih Ari, malam ba abih minyak, agak Jo agiah ko Iyo ulemu, nan mamikua anak Jo kamanakan.
Artinyo: Manuruk alua nan luruh,manompuah jalan nan pasa ,alua luruh jalan barontang, jalan pasa lobuahnyo golong, Indak manyimpang kiri kanan, luruh manontang barih adat, Anyuk bapinteh, ilang bacari , tarapuang bakaik,tabonam basolami,Tingga di jopuk, tapocik di kampuang, jauah di ulangi, dokek di kundang, kok kusuk di salosai, koruah di joniahi, kusuk bulu pauah manyalosaian, kusuk Bonang cari Ujuang Pangka, kusuk sarang Tampuo api manyudahi,di suruh babuek bayiak , di Togah mambuek jahia, Kasudahan adat kabalerong , Kasudahan iduk ka akhirat , Sarugo dek iman Toguah, naroko dek laku parangai awak.
.LARANGAN PANGULU.
Mambuek maksiat Manuruk adat Jo syarak,saroto undang undang negara Indonesia.
Sasuai adat talarang pangulu , Ilia malonjak mudiak mangacau, suok kida nak mamocah Porang, maurak nan lah Santoso, mangoruah nan lah joniah, bapaham bak kambiang dek ulek, ulah dek MISKIN JO BUDI, barundiang bak sarasah rojun , Dek Ado sifat takobua dalam hati,barubah lahia Jo batin ,maninggaan ,malupoan siddik Jo tabaliagh, mamakai Cabua sio sio,kato nan lalu lalang sajo bak mambaka buluah, rundiang bak manggoreng kacang dek lidah Indak batulang,
Sasuai sarak pangulu talarang , Kapir, maksiat , takobua, panipu, panduto pemarah ,pancuri, pazina, pamabuak panjudi , munafik, lain di muluk lain bakarojoan,
Nan indak sasuai Jo alua patuk, mamocah urang bakaluarga, sumber huru hara , panduto, mungkin jonji, maleh karojo, karojo sumbang di adat Jo Mato talingo urang banyak, Dek pangulu contoh dek anak Jo kamanakan saroto urang di Nagori.
Pangulu ba ibarat kayu Godang Tongah Padang,nan BAUREK limbago motan, nan babatang Sondi undiko, nan badahan cupak Jo gantang, nan barantiang barih balobeh, nan badaun rimbun dek adat, nan babungo mungkin jo patuk nan babuah kato nan Bona, inggiran silang Jo salisiah, tinggi nan nampak jauah, Godang jolong basuo, Tompek maniru Jo manuladani, Iyo dek urang sanagori , .
Maningga an na talarang dek adat,bak papatah adat juo, kok Kulik manganduang ayia,lapuak nan sampai ka Panguba,rusaklah toreh nan di dalam, kok pangulu ba alam cayia, sompik alam nan Leba, lahia batin dunia tanggolam, Ijan tungkek Mambaok robah, paga makan tinanam,usah piawang mamocah timbo.
.Dibaok ribuk di ALAU angin , muluk jo hati kok balain , pantangan adat di Minang kobau. Itulah pangulu nan cilako.
Artinyo pangulu sangat di larang babuek nan sarupo itu.
1. Babuek tak adil, bakato Indak Bona, kuniang dek kunik, lomak dek santan, bak umpano mambolah botuang, tamak marongkuah Godang ka diri sendiri, Tunjuak luruh kalingkiang bakaik, hati busuak pikirang ariang, Indak mangona mudorat Jo manfaat, maninggaan sipat Siddiq, amanah,tabaliagh, Cabua sio sio.
Nan di sobuk Indak mamakai tabaliagh / tabligh, adolah :
Mamakai Cabua sio sio, babona ka ampu kaki, batuak ka Pangka longan, Ma oriak ma ontam tanah, bataratik bakato asiang ,lain di muluk lain di hati , Indak malotak an sasuatu di tompeknyo, marubahi kato pusoko, bungkuak sarueh , maubah kato mufokat, mungkin jonji, Indak ka jonjang Bokeh ka naiak, Indak ka tanggo Bokeh ka turun. .
Indak babedaan ala Jo oram, Hati tak patuah pado Alloh, maningga an sipat seorang pemimpin, parentah rasul tak ba ikuti, undang balikih Indak bapakai , Indak ba limbago nan batuang, basifat angkuh Jo Khianat, Indak ma amal an rukun Islam nan limo Jo rukun iman nan onam,
2. Indak tau Jo larangan saroto pantangan pangulu,maningga an mungkin Jo patuk , Indak mamakai barih Jo balobeh, Alua adat batingga an. Adat tak tapakai , Caro kobau jalang, iduang koreh pambulang tali, Cilako Kudo pacu, orang koreh lari panyimpang, lobuah sompik Kudo panyipak, Kapalo tunduk talingo Togak, manyalahi buatan, Jo Marusak kato mufokat, kato kudian bacari cari, duduak bakisa Togak bapaliang, lunak dek ba baruk Jo minyak, Indak Suko Togak barundiang, Indak omuah Togak ba molah, manyalahi kato nan Bona, ba Bona ka Bona Sorang, ulemu nan kurang pado doa, iman ta kilik dalam hati.
3. Marusak haroto Jo pisoko,gilo manjua Jo manggadai, sogan bajoriah ba Usaho, ( badompet di saku urang), bapuroo di gadai sawah Jo ladang, Indak nan lain nan takona, sibuk manandehan Jo mangomehi haroto kamanakan, malotak kucing di dapur, Manahan jorek di pintu, mancari dama kabawah rumah, koruah ayia makonyo makan, Suko manangguak di ayia koruah,
4. Indak tahu manahu Jo kamanakan, apo lai piuk Jo cucu, korong kampuang Indak tatompuah, SIDANG NAGORI TAK BATOMU, tinggi lonjak Godang galopua, manaruah sifat takobua, Kamanakan, cucu piuk tak baajari, kampuang tak bajalang, mati ayam mati tungau, Indak tajalang tajalang lai , elok bak karabang tolua, Bilo ta campak Indak nayiak lai,
5. Indak tahu manahu Jo korong kampuang, alua tak baturuk jalan tak ba tompuah, tolong manolong tak ba pakai, Indak mamakai Sudi Jo sasek di dalamkampuang, olek jamu, tak baturuk, kamatian Indak bajonguak (bajirombok), Borek Indak sapikua, ringan Indak sajinjuangan, karojo Basamo Indak soto, kusuk manyalosai Indak tahu manahu, Indak tahu manahu Jo urang kampuang, Indak tahu Jo sawah ladang saroto bonda, sagalo karojo pangulu Indak bakakok, Indak tahu Jo elok buruak nan tajadi di kampuang, dek babona kabona Sorang, di urang nan bukan kasamonyo.
6. Karojo Nagori indak baturuk ,undangan RAPEK Nagori indak datang, gilo mamulang satiok kotu, Indak tau nan tajadi di kampuang tontang adat Jo undang undang, Indak tatompuah Jo nan rami, apo lai ka balai Jo ka masojik saroto ka surau, dek Indak sajinjiang Jo sapikua Indak samufokat Jo mamak pangulu nan lain di Nagori, dek Sudi Jo sasek Ndak ba pakai.
SOKO
Gelar dari Kapalo kaum ,Rajo di dalam kampung, yang turun temurun dengan garis keturunan ibu.
Soko nan turun temurun , Didalam lingkuang cupak adat,nan sapayuang sapatogak, Nan basosok bajurami,bapondam bapakuburan, di Mano batang tagolek di sanan cindawan tumbuah, Dimano tanah tasirah, di situ tambilang makan.
Soko nan ba imbau Datuak, badiri Samo tinggi , duduak Samo rondah Jo pangulu lain nan bosa Batuah nan Godang di Nagori harus Samo Samo taserak darah, Tanduak Samo di tanam, dagiang Samo di lapang, Sahinggo pangulu nan Godang di suduk, nan Godang di pekuburan harus manngodangkan Soko Jo Mambantai kobau (taserak darah) Tanduak batanam, dagiang balapah, Acara ini di namoi BATAGAK PANGULU, Kebesaran Tuah nan basobuk pangulu nan Godang bosa Batuah di miliki pabilo olah basumpah nan buni sumpah :
Demi Alloh ambo bajanji, mahukum Adia Jo bakato Bona , mamaliharo anak kamanakan, Manuruk alua nan luruh, manompuah jalan nan pasa, lobuah nan golong, mamaliharo haroto pusoko, Manjoniah nan koruah, kusuk ka manya losai, mamaliharo korong Jo kampuang sampai ka koto Jo Nagori, Pangulu sabuah hukum, Sakato lahia jo batin, sasuai muluk jo hati.
SUMPAH ADAT
Amanah Samo di pocik, Jonji Samo di uni, Kok Indak tasua nan ba itu, kaateh Indak bapucuak, kabawah Indak lah BAUREK, di Tongah batang di GIRIAK kumbang, bak KARAKOK tumbuah ateh batu , iduk onggan mati tak omuah, dek kutuak KALAMULLOH
Mako Diarok pangulu nak manggontiang putuh, MAMBIANG cabiak ateh parkaro di Nagori, ateh Silang Jo Sangketo nan tumbuah di anak Jo kamanakan.
PUSOKO.
Adolah harta benda saumpamo, hutan Jo tanah, sawah ladang, bonda buatan, Lobuah topian, pondam pakuburan, tambang omeh Jo perak, taronak paliharoan, Rumah.
Nan ado pasupadan, Harta pusoko daerah kekuasaan milik Soko, Dt..................(GELAR PANGULU) bukan pribadinya tapi milik gelarnya, nan di warisi, jawek manjawek menurut tali darah ibu ,keturunan padusi, keturunan laki laki putus waris, tidak mewarisi tapi menjaganya , ilang bacari , ketek di paloweh,sumbiang batitiak, Anyuk ba pinteh, buruak ba paelok (Setiap mamak parolu barugi manjago pusoko), Bilo turunan perempuan abih atau putus pusoko baranjak pemiliknya, sesuai adat nagari, saroto Soko putus, di bonam, Indak Kadi pakai salamo dunia takombang.
Pusoko dapek pindah Karono jua Jo boli, tagadai , Agiah Jo bori, dek punah, Soko Indak dapek pindah kalain darah ka keturunan nan Indak Ado tali darah padusi/perempuan.
SANGSOKO .
Adolah gelar nan Batuah dalam Nagori , nan perpindahannyo sasuai aturan adat nagari dek mufokat limbago adat Suku, SANGSOKO Antaro lain :.
Rajo (adat jahiliah) kini ka IV suku.
Imam (Di Suku JAMBAK), ahli nan mamimpin Sumbayang, Badoa Jo ba tahlil Jo ibadah lainnyo.
Khatib(SUKU CANIAGO) , Ahli nan bapidato syarak saroto pamimpin dari kegiatan agomo , imam ,badoa, tahlil Jo ibadah lainnyo.
Bila( SUKU MALAYU), Ahli mangumandangkan Azan , saroto jadi pamimpin dari kegiatan lainnyo, Sumbayang ,Badoa, tahlil, Jo ibadah lainnyo .
Maulana, Ongku luma ( SUKU SAMBILAN), Ahli dalam kegiatan agomo sarupo nan di ateh.
Codiak pandai, Ahli dalam sagalo urusan nan mautamoan ma ambiak tuah ka nan Monang ( KA SADOAN SUKU NAN ADO).
Tuo Baraka ( KASADOAN SUKU NAN ADO), Ahli dalam maambiak pidoman kan nan sudah tajadi ,Karono lamo iduk banyak di rasoi, Jauah bajalan banyak di Liek , Sahinggo bisa Ma ambiak contoh ka nan sudah.
Mudo tanamo ( KASADOAN SUKU), Nan barasa dari rancak topian dek nan Mudo .
Pisau sirauk sidarumin, buatan anak ayia Putiah, ...............................................Nyato lauk lah lamo di pacomin, Tanggo balayia nan olun bulian،tagak dek TUAH nan balega.
SANGSOKO pakai mamakai, Manuruk barih Jo balobeh, Saroto mungkin Jo patuk.
Ko talotak sasuatu di tompek nyo, bakato luruh manimbang Bona , Bumi sonang padi manjadi.
Mako
ELOK NAGORI DEK PANGULU, ELOK KAMPUANG DEK NAN TUO, SALOSAI KAROJO DEK DUBALANG , SUMARAK KAMPUANG DEK BUNDO KANDUANG, RANCAK TOPIAN DEK NAN MUDO.
Tugas Jo larang baumpamo rukun nan Indak buliah lupo di pakai , nan syoratnyo bak adat nan bapakai :
Lahia Jo batin saukuran, Bayang Kulik Umpamo isi,Gonggam orek pogongan Toguah , Tibolah lukih di limbago.
Abih siriah dek manyombua, Koleknyo Tingga di karongkongan, Merah nan tampak di Bibia , Pariso maruang tubuah, Sehat Anggoto ka tujuahnyo.
Ka alia sarongkuah dayuang ,kamudiak sarontak galah, sasuai muluk jo hati, Sakato lahia Jo batin.
Saukua Mako manjadi , sasuai Mako takonak, kato Basamo di pakaikan , Jan tungkek Mambaok robah, paga nan makan tinanam,Jan piawang mamocah timbo, kato kudian nan bacari cari.
Dek gantang di bodi Caniago, Cupak di koto Piliang ,Dunia sudah kiamat Tibo, Jalan luruh lobuah basimpang,
Limbago jalan batompuah , itu utang Niniak mamak ,Sarugo dek iman Toguah, naroko dek laku awak.
Dek tasuruah dek nan tuo tuo , di adat nan bajawek, mahukum Adia bakato Bona , jalan pasa nan ba tompuah, lobuah golong nan ba turuk bajonjang nayiak batanggo turun.
KAMANAKAN NANURUK ADAT NAN BAPAKAI.
Kamanakan di bawah daguak, ado hubungan patalian darah ibu, nan sapayuang sapatogak salingkuang Cupak.
Kamanakan di bawah dado, ado hubungan dek suku Jo kampuang nyo samo , penghulu nyo lain di Nagori nan samo.
Kamanakan di bawah pusek. Sasuku Jo sakampuang, lain pangulu lain nagori.
Kamanakan di bawah lutuk. Nan malokok dek datang dari Nagori lain, Sasuku balain kampuang,(Urang panggaleh/ nan mamboli Tanah Ulayat kito Jo paladang/ simondo di Nagori dari Nagori lain ).
Sumondo.
Urang nan babini ka kampuang Kito, suami dari sanak nan parampuan, ba panggia MONDO dek sa barih Jo umuanyo lobiah rondah, Uda sabarih umua tinggi, panggia bapak Bilo barihnyo lobiah tinggi, sabarih Jo Mandeh Kito. Sasuai alua Jo lobuahnyo .
Mamak rumah.
Sado nan jantan di kampuang bini. Tamasuak nan ketek olun babini, sasuai alua Jo lobuah nan bapakai .
Itu adat di Minang kobau , pusoko Niniak Jo mamak , ka di pakai dek anak Jo kamanakan, nan basumpah Jo biso kewi , sumpah Kalamulloh.
MAMBUEK LIMBAGO ADAT.
Ka IV suku Sambilan Jo Ka IV suku Caniago, saroto pamangku Adat nagori Jorong Tobek Panjang , Nagori Koto baru, Simalanggang. Dengan ini
MEMUTUSKAN.
Untuk mengundang MAMAK PANGULU KAMI....Dt.........Kampuang......saroto pangiriang (Dubalang, Tuo Kampuang, Mudo nan tanamo, Saroto Bundo kanduang).
GURINDAM ADAT MINANG.
KA MAKAN
BALAYIA PEKANG SI GURAJAT, MASUAK KA KUALO TANAH SIRAH ,LEMBAI MALEMBAI TIANG PANJANG, MANDONGUANG BUNYI LAWUK BOSA, COMEH TIBO DEK JURU MUDI,
.. PIHAK KAPADO JODAH NAN KA TONGAH, DEK PORUKLAH TARASSO KONYANG ,MINUM OLAH DI NAN PUEH, SAROTO ROKOK NAN SABATANG, PADOKAN SAJO SIRIAH NAN SAKAPUA.
JAWABANNYO...
ALAU AN KOBAU NAN BATANDUAK, KASAWAH NAK URANG TANJUANG PATI ,
NAK ROGEK DAUN RUMPUK BONTO ,RASO KA MANANGIH SONDUAK JO PARIUK, MAUPEK PINGGAN MINTAK NASI, TAKONA JORIAH NAN TAK BAJASO.,
SAUK ANNYO..
KOK MAKAN KA DI KUNYAH ,KUNYAH NAN DUO PARKARONYO, ITU SOKO NAN TABONTANG , SABOLUN KAROJO BAMULAI ,TENGOK LELO JO RUPONYO , KOK TONTANG JODAH NAN KATONGAH ,DEK BANYAK MACAM RAGAMNYO ,RAGULAH MATO MAMANDANGNYO, SOSEK KAMI KAMA AWAINYO, TUNJUAK DEK DATUAK IKUA KAPALONYO.
BALEHNYO.
KOK NAN BONA IYO TUHAN NAN KUASO ,JADI PITUAH SAJAK DULUNYO ,TONTANG JODAH NAN KATONGAH ...BISMILLAH KAPALONYO , AL HAMDULILLAH KAJADI IKUANYO.
ANDAI KA PULANG.
ACAK RANAHNYO RANG SULIKI ,NAMPAK NAN DARI PUNCAK BUNSU , ko koBASIMPANG KA SIMPANG KAPUAK.,
DEK NAN DI MUKOSUK NAN LAH SAMPAI ,KAMI BABALIAK MALAH DA ULU ,SALAM JO MOOH KAMI PINTAK.
NAK URANG BUKIK SITABUAH , POI KA PASA MAMBOLI GARAM , BATOMU JO ANAK KOTI NAN OMPEK, KA MUDIAK JALAN KOK RUNTUAH , KA ILIA JALAN KOK TA OBAN URANG MALIANG BANYAK NAN JAEK ,
BABELOK JALAN KA BALAI, SASIMPANG JALAN KA GUNUANG, NAN BIASO TAK AJA BA PANTANG KONAI , NAN BUNGKUAK DI MAKAN SARUANG.
DI TOTAK INDAK TA TOTAK , BAK MA NOTAK BATANG SAMPIA, DI TOREH JUO MALAH NAN JADI, DI TOGAH INDAK TA TOGAH, BAK MANOGAH AYIA KA ILIA ,DI LOPEH JUO MALAH NAN JADI, TAPI KOK MAKAN NAN KURANG KONYANG ,MINUM NAN KURANG PUEH , MOOH KAMI PINTAK BANYAK BANYAK.
BATIMBUN LADO DI TOLUAK , TIOK TIBO BA KARANJANG , BANYAK URANG NAN MAMBOLI, KOK MINUM LAH TIBO DI NAN SOJUAK, MAKAN TIBO DI NAN KONYANG, LOPEH JO RELA MOLAH KAMI ,OLAH CUKUK SONDI BATU RUMAH , MANANTI TUKANG NAN KA MAMULAI , LINGKUK LAPIAK SAPULAH RUMAH , ASSALAMU'ALAIKUM PANYUDAHI.
RUMAH GODANG BORI BAPINTU , NAK TORANG JALAN KA LAMAN , KOK DI KUMPA SALEBA KUKU , DI KOMBANG SALEBA ALAM ,KOK IYO BONA SAGODANG LABU , BUMI JO LANGIK ADO DI DALAM..
POLITIK..
TOGAK DI KAMPUANG MAMBELA KAMPUNG ,TOGAK DI SUKU MAMBELA SUUKU, TOGAK DINAGORI MAMBELA NAGORI, TOGAK BANSO MAMBELA BANSO.
DI MA BUMI DI PIJAK DI SITU LANGIK DI JUNJUANG.,DI MA TANAH DI GALI DI SITU AYIA DI SAUAK, DI MA RANTIANG DI PATAH DI SITU JALAN BATOMPUAH.
USAH NAK TINGGI DARI PUCUAK ,GODANG DARI BATANG,CUPAK IJAN DI GINTI RANG MANGGALEH, JALAN JAN DI ASAK RANG LALU.
GODANG JAN MALENDO, LEBA JAN MA OMPANG, TINGGI JAN MA IMPOK.
CEWANG DI LANGIK TANDI KA PANEH, GABAK DI ULU TANDO KA UJAN.
IINGEK JO NAN DI ATEH KOK DIBAWAH NAN KA MA IMPIK, TIRIH NAN DATANG DARI LANTAI.
HUKUM.
PANJANG DI KOREK, SINGKEK DI ULEH, RIMBIAH DI GUNTIAANG. JALAN PASA NAN KA DI TOMPUAH, LOBUAH GOLONG NAN DI TURUK.
NAGORI BAPAGA JO UNDANG UNDANG, KAMPUANG BAPAGA JO PUSOKO.,NAN BA GARIH NAN BA PAEK, NAN BA UKUA NAN BA KABUANG, NAN BABARIH JO BALOBEH ,NAN BAYKUA JO BAJANGKO, NAN BALUKIH BALIMBAGO.
TIBO DI MATO INDAK BAPICIANG AN, TIBO DI PORUK INDAK BAKOMPIH AN TIBO DI DADO INDAK BA BA BUSUANG AN.
ADAT BA ISI LIMBAGO DI TUANG. NAK GODANG DI KAMPUANG USI KAMPUANG, NAK GODANG DI NAGORI ISI NAGORI, NAK GODANG DI SUKU MAISI KA SUKU. NAK GODANG DI ALAM MA ISI KA ALAM.
FALSAFAH FALSAFAH ADAT MINANG.
**CARANO***
FALSAFAH ADAT CARANO
CARANO
RAMO RAMO TOBANG MALAYANG ,MALAYANG KA KOTO TONGAH BANYAKNYO OMPEK PULUAH OMPEK , INDAH CARANNO ALANG KAPALANG, NAN TALOTAK DI TONGAH TONGAH ,DI LINGKUANG URANG NAN BANYAK. TOGAK SARUPO BANGAU KA TOBANG, KUNKUN BAK OLANG KA INGGOK, LONTIAK BAK OLANG BA MAIN, SA TAUN DI PUGA BUGIH, SA MUSIM DI LINGKA CINO, USAH KA ROTAK MARONGEH PUN TIDO.
"SIRIAH"
SIRIAH UDANG TAMPAK ARI ,TAMPUAKNYO BAK KUKU BALAM, GAGANG BAK RONO OMEH SUASO, BATANG DI ABIAK KA TANAMAN, BUAH DI AMBIAK KA TIRUAN, SATAUN DALAM PANGGULUNGAN USAH KAN LAYUA MAKINNYO IDUK. SIRIAHNYO KUNIANG SIRAH JANGGI JATUAH SULARO KA MUSOJIK, GANGGANGNYO SA ETO DARI BUMI JARAK SAJONGKA DARI LANGIK,
"PINANG".
PINANG SI HIRAQ HIRAU MANIH, TUMBUAH NAN DI KIDA RUMAH, KOK TINGGI PANJEK PANJEK AN, RONDAH NAN JAKAU JANGKAUAN, PUCUAK NYO NAN MALEPAI AWAN PUTIAH, TUO LAH TUPAI DEK MAMANJEKNYO HORAM BASUO JO BUAHNYO, ONTAH DEK URANG NAN KIRAMAT NAN BATUAH SAMPAI MATI.
"GOMBIA"
GOMBIA KUNIANG SALERO DADIAH, BUTAN PUTI SARI LOMAK , MANIHNYO TINGGA DI LIDAH, KOLEK TINGGA DI RANGKUNGAN, DAUN MALAYOK KA LAUTAN TIBO DI PULAU BATEBARAN , KA ILIA KA INDRO PURO ITU MANJADI KAPALO BASO.
"SODAH NYO''
SODAH PUTIAH BAK BONAK BALAM, BASIRAM JO AYIA BUNGO BA POTI JO POTI SANTAN, DI PALIK JO JARI MANIH BAKISA KA JARI TONGAH, MAMBAYANG KA TAPAK TANGAN, SAPALIK NAN SAPULUAH OMEH, SA KODAM SA KATI LIMO , HAROGO NAN INDAK TA HAROGOI ,HAROGO SATIMBANG JO NAGORI, MAKANAN ANAK RAJO RAJO, MAKANAN SUTAN JO PANGULU.
"TAMBAKAU NYO"
TIMBAKAU ALUH OMBUN BARAJANGAN, DI RACIK TUKANG DI PIOBANG, SA ETO PANJANG JALUANYO, BAUN NAN SATAUN PAJALANAN, NAN BA JOMUA DI BILIAK DALAM ,BAPANTANG MOSIAK DEK PANEH, MOSIAK DEK OMBUN TONGAH MALAM, SI NURAK TOBANG KA RONAH INGGOKNYO DI PALO KOTO, BADOCAK SIRIAH JO PINANG NAN DATUAK KUNYAH BACAYO SAMPAI KAMUKO. MUDIAK AN SAWAH NAN DI ALAI , ILIA SAWAH DI TARUKO , BANYAK BONA SIRAH DI BALAI SAKITU SAJO NAN DI CARANO. SIRIAH SACABIAK MINTAK DI KUNYAH PINANG SABUAH MINTAK DI GOTOK, SA IRIANG BALAM JO BAROBAH , BAROBAH LALU BALAM MANDI , NAN SAIKUA MATI TAGULAMPAI, SAIRIANG SALAM JO SOMBAH ,SOMBAH LALU SOLAM KUMBALI ,BICARO DI PULANGKAN KA NAN PANDAI , ITU KA BOKEH MAMAK AMBO JUO...
FALSAFAH PAKAIAN PANGULU.
-PAKAIAN PANGULU
SASUAI MANGKO MANJADI ,SAUKUA MAKO TAKONAK
KOK PANDAI BAMAIN BUDI /BATANAM BUDI ,URANG LALU JADI DUNSANAK.
OLANG TOBANG JO MANGKUTONYO,RAJO BAJALAN JO DAULATNYO,
ALANG KAPALANG BAKATO KATO, TIOK KATO BAHAKIKAT.
OLANNG JO KOKEK BORI MAKAN, TOBANG KANPANTAI KADUONYO.
PANJANG JO SINGKEK DI PAULEHKAN ,UNTUANG KOK LAI SAMPAI KA NAN DI CINTO.
***SOLUAK PANGULU**
Badeta Soluak Palangai Jantan, Bayangan Isi Dalam Kulik,Panjangnyo tak dapek di ukur, Leba nan indak Tabidai,Salilik lingka di koniang, ikek satuangan jo kapalo,.Tiok kotuak ba undang undang ,Tiok liku aka manjala,Dalam koruk budi marangkak , Tombuak dek poham dalam lipek.
Leba ka pandindiang korong kampung, panjangnyo kapandukuang anak kamanakan, Hamparan rumah godang paraok gonjong nan ompek,
Tibo di laman ka payuang panji kabosaran, bokeh batoduah ka hujanan ,tompek balinduang kapanehan ,Bokeh nan sapayuang sapatogak saroto nan salingkuang cupak adat,
Sapokat warih mandirian (Godang di pekuburan, lah Ado nan tumbuah di matonyo, tabosuk dari bumi, bajopuk ulu ),,masuak ka kaum ( Basuduk /Bapuntiang) manjala ka nagori( Barolek ka Balerong).
(Jadi dapek di simpulkan pangulu nan bacalonan tu co sanjato olun bapuntiang Jo ba ulu, adonyo babayia /baisi adat, puntiang babuek di suduk rumah amai baisi adat saroto Mambantai kambiang, Ulu bakonaakan di balai Nagori ,baisi adat Jo Mambantai kobau, darah taserak dagiang basopiah, Saruang nyo Nagori artinyo tompek Tingga nyo di Nagori , Di Mano bumi di pijak di situ langik bajujuang. Jauhnyo mungkin Tingga di Lareh nan Samo , Kito ko Tingga di Lareh sungai baringin) .
**BAJU ITAM PANGULU**.
Ba Baju itam godang longan, longan tasenseng tak pambongih bukan karono dek pamberang, Pangipeh angek nak nyo dingin, Pa ompeh miang dalam kampuang, Pangikih bungkuak nan sarueh, pambuang Paik nan buruak, (Batuah).
Sibak batonti baliak ba timba , Kilek nan mangalimantang Tasaok jaik di pangka longan , Mambayang uleh nan tak mangosan , Mambuhua tak mambuku.
(Babudi aluh, indak Ado doso nan bisa di Baco, Sakurang ² nyo sajak manjadi pangulu).
"Bak andai codiak pandai".
Batang awua pa atok tungku,sarang limposan di pangka nyo, padi basosok jo ilalang,soriak nan indak laku lai. Mambuhua kok mambuku, uleh kok mangosan .budi kok lah ka nampakan , Iduk nan indak paguno lai.
Lawuk batompuah tak barombak,Padang batompuah tak barangin, Budi aluh bak lawuk dalam,sipatnyo pantang ka unjuakan , mangapuang kosiak ( Tau urang banyak Jo salah Jo jongga nan mambaok Hino Jo malu nan Kito karojoan), jadi pantangannyo.
"Longan ba punco kiri kanan ba misiak mokau bonang omeh, Godang ba apik jo nan ketek ,Tando urang godang Ba pangiriang.
Togak ba apuang jo aturan adat limbago nan manjagonyo. Ba ukua jambo jo jangkau an, Unjuak ba agak ba inggo an , maha jo murah di tompeknyo. Martabat nan onam ba pakai an. Indak bapaku kiri kanan, tando ulamat nan bak kian, indak pangguntiang dalam lipatan. (Bajalan luruh bakato Bona)
Lihia lopeh tak bakotuak babolah lopeh ka dado, Nyato PANGULU BA ALAM LEBA. Lawuk nyato tak koruah dek ikan ,gunuang tak runtuah dek kabuk, Urang godang Martabatnyo bosa, paik manih pandai malulua, condokio sipatnyo.(Codiak Jo balemu, pintar Jo baraka,Soba Jo pamaaf)
Togang nyo nan manjulai, konduanyo nan mandontiang,hati lapang poham salosai . cukuk syarak , kato jo rundiang,( Poham Jo agamo saroto adat).Bak adat nan basondi syarak, syarak basondi kitabullah, FIDUNNY bullah, **MANSYADDAH QOUMU FIDUNI WAL AKHIROH FAHUWA SYAIDUN.
BAK ANDAI KATO BIDA
SI MUNCAK MATI TAROMBAU , KALADANG MAMBAWO LADIANG,LUKOLAH PAO KA DUO NYO.
ADAT JO SYARAK DI MINANG KABAU ,BAK CANDO AWUA JO TOBIANG , SANDA MANYANDA KA DUONYO.
***SAROWA PANGULU***
Basarowa Itam Godang Kaki ,kapanuruk alua nan luruh. Panompuah jalan nan pasa ,di dalam korong jo kampuang saroto koto jo nagori.
Langkah salosai baukuran martabat nan onam mambatasi ,Bajalan Surang mintak daulu , bajalan baduo mintak di tongah, martabat nan onam bapantang lengah,
Tanah kudorang di nan itam,paham hakikat tahan tampo,Tahan uji jo siasat, Paham nan pantang ka liatan, kokoh manggonggam nan sa binjek. (Bapandirian Toguah Jo syarak saroto Adat).
****KAIN SARUANG PANGULU****
Saruang Sa bidang di ateh lutuk, kayo jo bansat alamatnyo, Ado batompek kaduo nyo ,patuk dalam nan indak buliah senteng, patuk senteng tak buliah dalam,karojo di ati ka sadoan nyo.
(Jo kamanakan indak basibak Jo basi siah)
Mungkin jo patuk ka ukuran, tanahnyo sirah ka itaman , tando barani dek nan bona, Ulemu bak bintang bataburan, sumarak koto jo nagori dek cahayonyo.
( Basifat adil)
Dalam martabat nan tigo ,Kayo jo miskin hati ,ateh jalan nan bona , pangona baik nan di mintak, sobab tak talarang dek pangulu Olun bakondak lah ba agiah, ulun mamintak lah ba bori ....bak manyiang sa olun tumbuah, ( Tau Jo mangona anak kamanakan Jo urang kampuang).
Bak andai kato bida,
Katupek bawok ba layia, bawok ka simpan ka limonyo, Takilek ikan dalam ayia lah tontu jantan jo batinonyo.
Tapi tak basuo nan bak itu , kok tuntuk ka nan buruak , ka nan indak bayiak ,ka manjadi batu panaruang, Tatogak paga nan kokoh, parik tabontang ma halangi, ba ompang lalu ka saborang, badindiang sampai ka langik , HORAM KONDAK BA PALAKUAN.
( Omuah mati dek nan Bona).
Bak andai mamak juo,
PAYO KUMBUAH BALADANG KUNIK, DI BAWOK URANG KA KUANTAN, BAPANTANG KUNIANG DEK KUNIK, TAK NOMUAH LOMAK DEK SANTAN.
( Berani babuek, bakato Bona dek Toguah mamocik adat Jo agamo).
BACAWEK SALILIK PINGGANG, BAKAIN SI BUGIH LAMO, BADETA HITAM BATALO , MAHIA DI ADAT LANCA DI UNDANG, TORANGLAH JALAN KA SARUGO, TUMBUAH NAROKO DEK LAKU AWAK ,ITULAH PANGULU DI MINANG KABAU.
****CAWAT PINGGANG PANGULU***"
Cawek suto bajumbai alai, sa eto pucuk robuangnyo.jomblo nan tongah tigo tompok, Kapalilik anak jo kamanakan,ka pajorek aka budinyo, ka pamauk pusoko datuak, Nak kokoh lua lanteh ka dalam , Nan jinak nak samakin tonang, nan liya jan tobang jawuah, Kobek sabolik ba buhua sintak, kokoh tak dapek di ungkai, guyah bapantang tangga, lungga bak dukuah di lihia, iyo bak andai kato bida juo ......
* Masaklah padi rang taratak masaknyo nan batangkai tangkai , satangkai jarang ado nan mudo,
Kobek sabolik babuhua sintak, jarang lah urang nan ma ungkai, tibo masonyo lorak sorang,
(Jalan baduo nak di tongah. )
***KAIN SANDANGAN PANGULU****
Di bahu manyandang kain kocak,kain cindai ompek sogi,Ka pa apuh poluah di koniang, pambungkuh tingga nan ba jopuk pangampuang nan tacicia di jalan,
Kato da ulu batopok i, kato kudian kato bacari, tak buliah tidak jonyo adat, Tando Tuhan basifat Qodim, di rantai kunci tagantuang, babagai bontuak ragamnyo, bontuak dek alat jo pakakeh, banyaknyo salapan boleh...
Kalau di tinjau alamat kunci , Tibo di maso nan kayo ,ka pambukak peti ka baragiah, kok tibo maso basimiskin ka pangunci puro basiceke,
Kok tibo di maso murah ka pambukak peti ka pakaian, nak manuruk alua nan luruh ka panompuah jalan nan pasa. Bitu pulo di maso maha , nak kokoh simpan dek kuncinyo,
Kok di adat nan bapakai, di tiang panjang rajo lelo, kok pusoko ka bajuntai ,ka pambukak peti bunian, baliak di gantang nan tatogak,Panyudah gantang di bolah, ka panyingkok simpanan adat, Panyimpan kato kabulatan, nak kokoh barih jo balobehnyo.Sasuai mangko manjadi,saukua mako takonak, kok pandai bamain budi ,rang Lain jadi dunsanak.
*"KORIH PANGULU*"
Sanjato korih kabosaran,sampiang jo cawek tompek nyo,Sisiak nan tinanam toni,kotak nan condong ka kida,di kesong mako di cabuk, Gembo nan tumpuan puntiang ,
Tunangan ulu kayu kamat kokoh tak ragu di ambalau,guyah nan ba pantang tangga..
Bengkok nan di tingkah tigo patah, Topi luruh makanan tiliak,bontuak di makan siku siku, luruh di makan lopeh bonang, Kok bungkuak makanan asah ,hukum adia makanan bandiang, dek bona makanan tiliak.
Bamato baliak batimba sanyawo jo gembonyo, Tajam nan bukan alang kapalang,pantang balampeh ka asahan, Tajam tak rago ba gobuk, mamutuh obuak di ombunan.
Tajam nan bapantang malukoi, ka parawuk parik ulu, Pangikih miang di kampung, panarah bungkuak nan sarueh, Ipuah nyo nan turun dari langik, bapantang katawaran,jojak di tikam mati juo, kapalawan dayo urang aluh,ka panulak musuah badan,Jalan nan buruak jan tatompuah... , .
Bak andai kato bida,
Korih samparono gonjo hira , tando mato rajo mojo paik.Patah lidah joleh kalah,patah korih joleh mati.
Dek rajo togak di barih, pangulu togak di undang, bukan murah manyisik korih, kapananggung pusoko lindang..
Nan papatah pamenan andai,gurindam pamenan kato,Mamocik ulu kok tak pandai,hancua nagori kampung binaso,
Elok nagori dek pangulu,rancak topian dek nan mudo, Kok tak pandai mamocik ulu, puntiang tangga sansaro nan mananti .
Palsafah Pakaian pangulu, di lua ronah minang kobau,kok ambalau marontak ulu, puntiang tangga mato tabuang.
!! TUNGKEK PANGULU !!!
Pamenan tungkek kayu kamat. Ujung taonyak kapalo perak, kapanungkek adat jo pusoko, Korih tatogak nak jan condong,soko nak totap di inggiran, Ingek nan sa olun konai, Gantang tatogak jo lanjuang nyo, Sumpik tatogak jo isinyo ,Adat badiri di limbago.
*" TAROMPAH PANGULU"*
Tarompa kulik nan basopik antaro ampu jo jari tunjuak, Tando urang godang di ateh nan ompek,Kok pangulu tak batarompah, tapijak di arang itam tapak, sobab tak mungkin ado jojak, dek indak ado tapak, Baitu warih nan bajawek tutua nan batarimo
.
Semoga bermanfaat
.
===============================================================
Komentar
Posting Komentar